FRÁ VERSÖLUM TIL REYKJAVÍKUR

Birtist í helgarblaði Morgunblaðsins 27/28.05.23.
Heita má að formlega hafi heimsstyrjöldinni fyrri lokið í gömlu konungshöllinni í Versölum við París þegar sigurvegararnir komust að þeirri niðurstöðu að Þjóðverjar og bandamenn þeirra, sem beðið höfðu ósigur, skyldu gangast við því að hafa átt sök á upptökum ófriðarins og væru ábyrgir fyrir öllu tjóni sem orðið hefði í stríðinu. Þjóðverjum var meinað að taka þátt í “samningaviðræðunum” en þröngvað til að undirrita. Nokkurn tíma tók að gera “tjónaskrá” sem krafa um himinháar stríðsskaðabætur var síðan reist á.

Með “samningunum” í Versölum varð framhald á þeirri óvild og hatri sem óspart hafði verið alið á af hálfu beggja stríðsaðila í aðdraganda stríðsins og í stríðinu sjálfu. Og í þeim jarðvegi dafnaði síðan vel áróður nasista sem hvöttu Þjóðverja til að rísa upp og hafna meintu ranglæti.

Lengi vel var því trúað að Versalasamningarnir svokölluðu yrðu varanlegt víti til varnaðar. Nú hefur komið í ljós að svo er ekki. NATÓ ríkin segjast ætla að “þreyta Rússa” – það þýðir að halda stríðinu áfram, eða eins og varnarmálaráðherra Úkraínu orðaði það, NATÓ mun sjá fyrir vopnunum, við fórnum blóðinu! Undir þessa hugsun hefur ríkisstjórn Íslands tekið, barist skuli til síðasta manns með íslenska ullarvettlinga svo að skjóta megi af öryggi hvernig sem viðrar!

Inn á þetta svið hefur Evrópuráðið nú stigið - stofnun sem frá því um miðja síðustu öld hefur haft það hlutverk að standa vörð um mannréttindi, oftar en ekki gegn ríkisvaldi. Margt gerist misjafnt innan landamæra margra aðildarríkjanna en samt hefur þótt betra að hafa þau til staðar. Í Póllandi, Tyrklandi, Rússlandi og fleiri aðildarríkjum ráðsins hefur andófsmönnum ekki þótt verra að hafa þennan vettvang til að ræða ranglætið heima fyrir. Þegar Rússar voru reknir úr ráðinu var það því ekki Pútín sem var rekinn heldur þeir landar hans sem vildu halda honum við efnið á mannréttindavettvangi Evrópu.

Og kemur þá að Reykjavíkurfundinum sem er sögulegur fyrir ýmissa hluta sakir en ekki endilega þær sem helst hefur verið gumað af, nefnilega hve frábærlega íslensk stjórnvöld hafi staðið sig. Eflaust stóðu margir sig vel. Ég efast ekki um að íslenska lögreglan hafi framkvæmt vel það sem henni var ætlað að gera – og margir aðrir unnið sín verk óaðfinnanlega.

Ég ætla hins vegar að leyfa mér að gagnrýna stjórnvöldin. Ég tel að Íslendingar hafi gert rangt í því að sækjast eftir því að halda þennan fund sem fyrst og fremst snerist um hagsmuni ríkja svo að ekki sé nú minnst á drauginn sem alltaf glittir í að baki, vopnaiðnaðinn. Í öðru lagi áttum við ekki að taka í mál að láta eins og gert var með alla þessa öryggisgæslu og vígvæðingu löggæslunnar sem ætluð er til frambúðar. Ísland verður nú öruggara sagði lögreglumálaráðherrann og brosti hringinn.

En það er ekki bara vopnavædd löggæsla sem þessi fundur skilar okkur til frambúðar heldur styrkti hann valdstjórnarhugsun og þá hugsun að einn sé öðrum æðri. Hvers vegna getur þetta fólk ekki komið til fundar eins og venjulegt fólk, ekið í venjulegum bílum og hagað sér eftir því? Mér skilst að meira að segja Norðurlandaráðherrar hafi verið komnir með nefið upp í loftið innan um allar vopnuðu sveitirnar. Það er dapurlegt að Íslendingar skuli þarna hafa stigið skref – meira að segja stórt skref - inn í þetta óskaland snobbhænsna.

En verstar af öllu voru niðurstöður fundarins. Stuðningur við “tjónaskrá”, að hætti sigurvegaranna í Versölum, og samkvæmt henni Rússar látnir borga - og hvernig? Jú, með því að stela gjaldeyrisforða Rússlands í bönkum á Vesturlöndum! Sagt er að þessu sé stefnt gegn Pútín. Það er af og frá. Það er rússnesk alþýða sem verður látin blæða, það er hún sem á endanum mun borga brúsann ef af verður. Og hún mun ekki gleyma. Aldrei.

Og hvað með þær þúsundir sem voru drepnar í Úkraínustríðinu í austurhluta landsins sem hófst árið 2014? Þar var gerandinn fyrst og fremst úkraínski herinn og málaliðar á hans vegum. Stendur til að gera tjónaskrá um missi fólksins þar? Eða í Írak þar sem milljón manns týndu lífi? Það voru hins vegar ekki Evrópulíf og gerendur góðkunningjar.

Þær deilur sem nú eru að teiknast upp í heiminum eru ekki aðeins á milli austurs og vesturs, heldur ekki síður norðurs og suðurs.

Í atkvæðagreiðslu í Mannréttindanefnd Sameinuðu þjóðanna nýlega voru greidd atkvæði um pólitískar refsiaðgerðir auðvaldsheimsins gegn hinum óhlýðnu. Þar beið NATÓ blokkin afhroð. Í suðrinu eru fátæku ríkin í þann veginn að fá nóg af yfirgangi alþjóðafjármagnsins. Það er góðs viti. Og þarna ætti Ísland að vera en ekki í faðmlögum við yfirgangsöflin.

Gæti verið að varðstöðumenn auðvaldsheimsins skynji að þeim glymji klukkan; að þess vegna sé samviskan ekki alveg góð og að þess vegna þurfi tíu mótorhjólalögreglumenn, brynvarða bíla og vopnaðar sveitir á húsþökum til að tryggja þeim andlega ró?
Eða er þetta bara hið gamalkunna:
Ég er meiri en þú.