MANNRÉTTINDALÖGMENN Í MORGUNBLAÐINU

„Þetta eru fé­laga­sam­tök sem miða að því að skapa ann­an vett­vang fyr­ir ábyrgð og umræðu um ábyrgð ríkja þegar það eru hindr­an­ir að aðgangi að alþjóðleg­um rétt­ar­kerf­um. Þarna kem­ur sam­an hóp­ur sér­fræðinga á þessu sviði sem mynda dóm­stól sem fylg­ir laga­legri upp­bygg­ingu. Hann starfar al­veg eins og raun­veru­leg­ur dóm­stóll að frá­töld­um fram­kvæmd­ar­hluta dóms­ins,“ seg­ir Uysal.

Fá virta dóm­ara til starfa

„PPT bygg­ir á yf­ir­lýs­ingu Sam­einuðu þjóðanna um rétt­indi þjóða frá 1976 og fær­ir áhersl­una frá ein­stak­lings­bundn­um mann­rétt­ind­um yfir á sam­eig­in­leg rétt­indi þjóða, eins og sjálfs­ákvörðun­ar­rétt. Það vel­ur hina virt­ustu dóm­ara til starfa, oft fyrr­ver­andi hæsta­rétt­ar­dóm­ara eða fyrr­ver­andi emb­ætt­is­menn Sam­einuðu þjóðanna, til að veita laga­leg­ar álits­gerðir byggðar á traust­um sönn­un­ar­gögn­um,“ seg­ir Fernon.

Fyrr á ár­inu var Rojova val­in til rann­sókn­ar.

„Við feng­um skýra, vel skrifaða beiðni frá sjálf­stjórn­ar­stjórn Rojova sem spurði hvort við vild­um skipu­leggja eitt­hvað slíkt. Við greind­um þetta, mát­um sönn­un­ar­gögn­in sem þau létu sak­sókn­arat­eymið hafa. Við höf­um fylgst með því sem er að ger­ast á svæðinu í norðaust­ur­hluta Sýr­lands og höfðum áhyggj­ur af al­var­leika máls­ins. Við ákváðum því að samþykkja beiðnina og hóf­um ferlið,“ seg­ir Uysal.

Fernon seg­ir að árið 2017 hafi PPT skipu­lagt dóm­stól í Par­ís sem ein­beitti sér að her­ferð sem tyrk­nesk yf­ir­völd stóðu fyr­ir gegn Kúr­d­um í Tyrklandi á ár­un­um 2015-2016.

„Það ferli gerði PPT þekkt meðal Kúrda í Sýr­landi, sem leituðu þá aft­ur til okk­ar með nýtt mál sem sneri að aðgerðum Tyrk­lands í Rojova.”

Þau segja að margt af því sem hef­ur átt sér stað í Rojova sé al­menn­ingi hulið.

„Til dæm­is vita fáir að Tyrk­land er á svæðinu án samþykk­is ör­ygg­is­ráðs Sam­einuðu þjóðanna. Tyrk­land er greini­lega her­námsaðili á þessu svæði. Þeir hafa rutt kúr­dísku út úr skól­un­um og tyrk­neska kem­ur í staðinn og þeir hafa jafn­vel þröngvað inn notk­un tyrk­nesku lírunn­ar. Það vantaði mikið af upp­lýs­ing­um sem bentu sterk­lega ekki aðeins til glæpa gegn mann­kyni og stríðsglæpa held­ur einnig aðallega til árás­arglæpa. Þetta sannaði að Tyrk­land er að inn­leiða mjög skýra ný­lendu­stefnu á þessu svæði,“ seg­ir Uysal.

Aukið gildi í laga­legu sam­hengi

Uysal seg­ir að niðurstaða dóm­stóls­ins geti veitt mál­inu aukið gildi í laga­legu sam­hengi. Fernon tek­ur und­ir það.

„Ég er sam­mála, þetta snýst um sýni­leika og upp­lýs­ing­ar en ég tel líka mik­il­vægt að rétt­ar­höld­in hafi farið fram á þess­um tíma­punkti. Vegna þess að fólkið sem ræður nú ríkj­um í Dam­askus er í raun og veru þeir sem störfuðu sem tyrk­nesk­ir málaliðar á svæðinu í kring­um Idlib, réðust á Kúrda fyr­ir hönd Tyrk­lands og frömdu flesta þessa glæpi. Tíma­setn­ing rétt­ar­hald­anna varpaði ljósi á þetta og upp­lýsti al­menn­ing hverj­ir þess­ir menn eru í raun og veru,“ seg­ir hann.

„Annað mik­il­vægt atriði var til­finn­inga­leg viðbrögð áheyr­enda,“ seg­ir Uysal og lýs­ir því hvernig þau hafi hitti nokkra ein­stak­linga sem komu bara til þess að fylgj­ast með fund­un­um, þar á meðal gaml­ar kúr­dísk­ar kon­ur, lík­lega mæður sem höfðu misst fjöl­skyld­ur sín­ar í árás­un­um.

„Þetta fólk hef­ur ekki tök á því að leita til Alþjóðaglæpa­dóm­stóls­ins eða annarra laga­legra leiða. Þessi dóm­stóll er vett­vang­ur fyr­ir þau til að láta í sér heyra, sem er verðmæti í sjálfu sér,“ bæt­ir hún við.

„Þetta hef­ur einnig áhrif á málsvörn. Þegar svona úr­sk­urður kem­ur frá virt­um lög­fræðing­um breyt­ir það því hvernig hægt er að beita þrýst­ingi. Þetta eru ekki leng­ur „bara Kúr­d­ar að segja þetta“. Nú hef­ur dóm­stóll, skipaður laga­sér­fræðing­um, farið yfir alls kon­ar gögn og kom­ist að þeirri niður­stöðu að þjóðern­is­hreins­an­ir og aðrir glæp­ir hafi átt sér stað. Það skipt­ir máli í póli­tísk­um og laga­leg­um umræðum,“ seg­ir Fernon.

Með hliðsjón af nú­ver­andi þróun í Sýr­landi og áfram­hald­andi árás­um Tyrkja seg­ir Uysal að framtíðin líti frek­ar illa út fyr­ir Kúrda.

„Því miður já, en þetta snýst ekki bara um Kúrda. Þessi heims­hluti stend­ur frammi fyr­ir mikl­um óstöðug­leika. Ég held að hver sem er á þessu svæði sjái í hvað stefni. Við sjá­um hvað er að ger­ast. Nú þurfa Kúr­d­arn­ir að tak­ast á við þessa nýju stjórn.“

Eig­in­lega ekki leng­ur ríki

„Framtíðin er óljós. Sýr­land er eig­in­lega ekki leng­ur ríki. Suður­hlut­inn er und­ir her­námi Ísra­els og Dam­askus er stjórnað af hóp­um sem njóta stuðnings Tyrkja. Mik­ill óstöðug­leiki rík­ir þarna, eini hlut­inn sem er enn nokkuð stöðugur eru Kúr­d­arn­ir í Sýr­landi. Því fer það, held ég, mjög eft­ir því hvaða ákv­arðanir þeir munu taka, hvaða banda­lög þeir munu byggja upp, hvort þeir verði hrygg­ur nýs sýr­lensks rík­is, sem er held ég al­veg mögu­leiki,“ seg­ir Fernon.

Hann seg­ir það aug­ljóst að banda­lag við Tyrk­land sé ólík­legt þar sem Tyrk­ir hafa verið upp­spretta þeirra vanda­mála í mörg ár.

„Það er þó al­veg ómögu­legt að segja núna í hvaða átt þetta fer.“

Ögmund­ur Jónas­son, fyrr­ver­andi ráðherra Vinstri grænna, stend­ur fyr­ir fundi um þessi mál­efni en þar munu Fernon og Uysal greina frá niður­stöðum dóm­stóls­ins. Fund­ur­inn fer fram í há­deg­inu á mánu­dag­inn á Hverf­is­götu.

„Nær viðstöðulaust og fram á þenn­an dag hef­ur tyrk­neski her­inn og málaliðar hans haldið upp stöðugum árás­um á Kúr­da­byggðirn­ar. Banda­ríkja­menn hafa veitt Kúr­d­um í Roja­va stuðning – tak­markaðan þó og aldrei að því marki að þeir yrðu ógn við NATO-ríkið Tyrk­land. Þessi stuðning­ur Banda­ríkja­manna hef­ur þó orðið til þess að halda Tyrkj­um að ein­hverju marki í skefj­um,“ seg­ir Ögmund­ur á heimasíðu sinni.