sunnudagur, 7. ágúst 2016

BÆTUM GOTT HEILBRIGÐISKERFI

Birtist í Morgunblaðinu 06.08.16.

Íslenska heilbrigðiskerfið er gott, það þekkja þau sem þurft hafa á að halda. En það er ekki algott. Það verður ekki algott fyrr en aðgangur að því verður með öllu gjaldfrjáls. Líkt og gerist þar sem best lætur. Hrikaleg þótti mér staðfesting á illum grunsemdum þegar ég las nýlega í Fréttatímanum frásögn einstaklings sem haldinn er krabbameini þar sem hann bar saman kostnað sinn og föður síns sem er með svipað mein og er búsettur í Þýskalandi. Tilkostnaður sonarins hleypur á hundruðum þúsunda á ári og var þetta allt sundurgreint í blaðinu -  en faðirinn þarf ekki að greiða fyrir lyf og læknisaðgerðir. Meira kann að hanga á þessari spýtu og þarf að greina það niður í kjölinn.

Sjúklingar eiga ekki að vera sanngirnismengið

Nú stendur til að setja þak á lækniskostnað en því miður er það gert með því að dreifa jöfnunaraðgerðunum á sjúklinga landsins og undanskilja hina alheilbrigðu sem samkvæmt öllum könnunum eru meira en tilbúnir að fjármagna heilbrigðiskerfið með sköttum sínum. Það væri mun eðlilegra í stað þess að líta á sjúklinga sem sérstakt mengi og réttlætið skilgreint í samræmi við það; einn sjúklingahópur greiði ekki meira en annar sjúklingahópur því ranglátt sé að mismuna sjúklingum. Þannig hefur hljóðað hin kostulega röksemdafærsla.

Óbærileg byrði

Þessi röksemdafærsla er vægt sagt nöturleg. Eftir því sem liðið hefur á þessa öld hefur kostnaðarhlutdeild sjúklinga í heilbrigðisþjónustunni aukist og er nú um fimmtungur af tilkostnaðinum. Könnunum sem unnar hafa verið af óskyldum aðilum, annars vegar Rúnari Vilhjálmssyni, prófessor við Háskóla Íslands og hins  vegar  dr. Ingimar Einarssyni, sérfræðingi á þessu sviði, en sá fyrrnefndi vann rannsókn sína á vegum Félagsvísindadeildar HÍ og sá síðarnefndi fyrir Krabbameinsfélagið, ber saman um að tekjulægsta fólkið í samfélaginu veigri sér við því að leita læknis vegna fjárskorts. Þá vakti athygli mína að í samanburðardæminu sem vísað var til hér að framan um tilkostnað af krabbameini í Þýskalandi og hér á landi, kemur fram að sá feðganna sem búsettur er hér á landi, segist vera með allgóðar tekjur en þegar upp sé staðið standi allt í járnum í heimilisbókhaldinu og skilji hann ekki hvernig lágtekjufólk fari að. Það kemur heim og saman við þessar kannanir að fyrir tekjulægst fólkið er byrðin af tilkostnaði við sjúkdóma óbærileg í orðsins fyllstu merkingu.
Eitt vantar þó inn í bókhaldstölurnar og það er hve mikið renni til fjármögnunar kerfisins. Mér skilst að tekjulágur Þjóðverji greiði um eitt hundrað evrur inn í sjúkratryggingakerfið á mánuði hverjum og hinir tekjuhærri meira. Að sjálfsögðu þarf að taka þetta með í reikninginn þegar þessi mál eru gaumgæfð.

Fjárfestar tala niður almannaþjónustuna

Verkefni okkar hlýtur að vera að gera kerfið gjaldfrítt með öllu fyrir hinn sjúka. Með "kerfinu" væri þá átt við þá heilbrigðisþjónustu sem við erum sammála um að hið opinbera greiði og almennt er greitt fyrir af hinu opinbera í nágrannalöndunum. Þetta yrði ekki óyfirstíganlegt, því fer fjarri, og þetta er í samræmi við margyfirlýstan þjóðarvilja sem áður segir. Þetta myndi að sjálfsögðu kalla á mikið og aukið aðhald gagnvart þeim sem skrifa reikninga á ríkissjóð.
Ef þetta er hins vegar ekki gert, og áfram heldur að molna úr kerfinu, er hætt við að þjóðarviljinn molni einnig og dragi úr þeirri samstöðu sem ríkir um almannaþjónustuna. Athygli vakti málflutningur fjárfestis sem nú vill reisa risastórt einkasjúkrahús í Mosfellsbæ. Hann sagði eitthvað á þá leið að íslenska heilbrigðiskerfið væri hvort eð er svo laskað, að allt tal um að aðkoma einkareksturs hefði ill áhrif, væri marklaust. Við þessu hafa margir brugðist en ég staðnæmist við frábæra grein þriggja yfirlækna á Hjartadeild Landspítalans, Davíðs O. Arnar, Ingibjargar Guðmundsdóttur og Karls Andersen, í Morgunblaðinu 30. júlí síðastliðinn.

Varað við einkasjúkrahúsi

Í grein sinni svara þau eftirfarandi spurningu: Stendur heilbrigðiskerfinu ógn af fyrirætlunum um nýtt einkasjúkrahús fyrir útlendinga? Svarið er mjög afdráttarlaust, nefnilega að svo sé og fyrir því eru færð mjög skilmerkileg rök. Þau vara við tvöföldu heilbrigðiskerfi og hve ill áhrif sambýlið við almannakerfið hefði. En það sem mér þótti ekki síður umhugsunarvert er lýsing læknanna þriggja á kostum heilbrigðisþjónustunnar og þá sérstaklega þess sviðs sem þau starfa á, þ.e. hjartalækningum. "Á þeim vettvangi hefur mikið verið lagt í að bæta mönnun, laga aðstöðu og fá fjármagn til að fjölga aðgerðum verulega. Þetta hlýtur að vera öllum ánægjuefni og eru frekari áform um að efla þjónustu við hjartasjúklinga á LSH."
Hið nýja einkasjúkrahús gæti hins vegar að mati læknanna sett alvarlegt strik í reikninginn, enda sé það "ógn við heilbrigðiskerfið sem er á viðkvæmum stað í endureisnarferli. Íslenskt heilbrigðiskerfi er einfaldlega ekki aflögufært um einn einasta starfsmann, eins og staðan er í dag."

Í fyrsta, öðru og þriðja lagi

Lærdómurinn af lestri greinar læknanna þriggja og annarra sérfræðinga er sá, að nú þurfi sem aldrei fyrr að mynda skjaldborg um heilbrigðiskerfi okkar og að í þeirri vörn beri að gera þrennt. Í fyrsta lagi, gera gangskör að því að heilbrigðiskerfið verði gjaldfrjálst. Í öðru lagi, hætta að tala heilbrigðiskerfið niður og horfa til þess sem þar er vel gert. Í þriðja lagi að gjalda varhug við lukkuriddurum sem ætla að ryðjast hér inn og leyfa sér þá ósvífni í þokkabót að ætlast til að fá opinberan stuðning við að koma sér hér fyrir.

Ánægjulegt og góðs viti

Árið 2009 reyndu aðilar úr þessari sömu átt fyrir sér um einkasjúkrahús sem einnig átti að reisa í Mosfellsbæ. Vísað var í gull og græna skóga á fundi með þáverandi heilbrigðisráðherra en sá var hinn sami og ritar þessa grein. Ekki var ég ginkeyptur fyrir þessum áformum svo ekki sé fastar að orði kveðið. Á endanum gufuðu kastalarnir upp í loftið.
En munurinn á umræðunni sem þá spannst og þeirri sem við verðum nú vitni að er mikill. Þá var umræðan takmörkuð enda margir ginkeyptir fyrir loforðum erlendra auðmanna á samdráttartímum. Nú hins vegar er andstaðan almennari og fleiri til að taka á móti með markvissum og málefnalegum hætti eins og yfirlæknarnir þrir gera á eftirtektarverðan hátt í Morgunblaðsgrein sinni. Þetta er ánægjulegt og góðs viti.  

Sjá umfjöllun: http://eyjan.pressan.is/frettir/2016/08/07/haetta-a-ferdum-ekki-i-fyrsta-sinn-sem-bodid-er-gull-og-graena-skoga/