GEYSIR OG HUGARFARIÐ
Birtist í helgarblaði Morgunblaðsins
02/03.04.16.Þetta er sérkennileg fyrirsögn sem þarfnast útskýringar.
Tilvísunin er ekki til Geysis í Haukadal, heldur til Klúbbsins
Geysis sem tengist Fountain House hreyfingunni,
sjálfshjálparhreyfingu, sem upphaflega spratt upp í New York, og
hafði að markmiði að virkja fólk, sem átti við geðræna sjúkdóma að
stríða, til atvinnuþátttöku eða náms, samhliða endurhæfingu.
Undir síðustu aldamót fluttu nokkrir eldhugar þessar hugmyndir
hingað til lands, og er skemmst frá því að segja að nú er svo komið
að félagar í Klúbbnum Geysi eru á fimmta hundrað og fer fjölgandi.
Boðið er upp á atvinnuúrræði og aðstoð við að komast í nám
við hæfi en jafnframt er haldið úti öflugu félagsstarfi þar sem
félagar fá hvatningu og stuðning til að ná sér á strik eftir
veikindi.
Til marks um árangurinn má nefna að nú munu 44% félaga vera í vinnu
eða námi!
Eins og jafnan gerist í öllu frumkvöðlastarfi þurfti hugsjónafólk,
eldheitt í andanum, til að ryðja brautina. Þar var á ferðinni fólk
sem sjálft þekkti geðsjúkdóma af eigin raun, og aðstandendur, en í
fararbroddi stóðu iðjuþjálfar sem kunnu að laga hina erlendu
hugmynd að íslenskum veruleika. Ég hef það fyrir satt að gæfa
Klúbbsins Geysis hafi síðan verið að þangað hafi jafnan valist til
starfa og þátttöku jákvætt fólk sem knúið er áfram af ríkri
hugsjón.
Nú sýnist mér þetta vera að endurtaka sig á öðrum vettvangi,
nefnilega á meðal fólks sem orðið hefur fyrir heilaskaða. Það sem
þessar tvær sjálfshjálparhreyfingar eiga sammerkt er að vilja rjúfa
einangrun fólks og efla það í hvívetna með félagslegri
virkni.
Fyrir fáeinum vikum gengu á fund allra þingflokka tvær ungar konur
til að kynna stjórnmálamönnum félagið Hugarfar og hugmyndir sem
uppi væru þar á bæ að koma á fót svokölluðu Höfuðhúsi, að danskri
og breskri fyrirmynd, fyrir fólk sem orðið hefði fyrir heilaskaða
eins og hent hefði þær sjálfar. Markmiðið væri að tengja saman fólk
með sambærilega reynslu og verða jafnframt hvati að framþróun á
þessu sviði.
Báðar höfðu þessar konur lent í bílslysi og hlotið af alvarlegan
heilaskaða. Þær skýrðu fyrir okkur hvernig fólk sem yrði fyrir
slíkum áföllum bæri það ekki utan á sér. Það sæist ekki þótt hluti
heilans yrði óvirkur, sjónin skert, lyktarskynið horfið, minnið
ekki sem áður, skert samskiptahæfni og viðvarandi þreyta. Jafnvel
verstar væru þó persónuleikabreytingarnar.
Þær lýstu ævintýralegum árangri sem mætti ná með markvissum úrræðum
og var meðal annars vísað til meðferðar á Reykjalundi. Slík úrræði
hefðu síðan verið skorin niður við nögl í kjölfar hrunsins og
stæðum við öllum okkar samanburðarþjóðum langt að baki á þessu
sviði.lækninga og endurhæfingar.
Hugarfar þótti mér í fyrstu undarlegt heiti á félaginu. Samkvæmt
minni málviltund væri hugtakið lýsandi um viðhorf, jafnvel
sálarástand, fremur en um stofnun eða félag. En eftir því sem ég
kynnti mér málefnið nánar fannst mér nafnið betra. Hugarfarið
skiptir nefnilega öllu máli þegar einstaklingur stendur frammi
fyrir því nánast ofurmannlega verkefni að læra að lifa lífinu upp á
nýtt.
Og hugarfarið í samfélaginu skiptir líka máli þegar á okkar fund
koma einstaklingar færandi áríðandi boðskap. Skellum við
skollaeyrum við slíkum boðskap eða ákveðum við að leggja okkar af
mörkum til að lagaðar verði brotalamir sem eru - sem betur fer -
oftast ekki verri en svo að þær má bæta og laga?
En þá þarf líka að gera það!