LITLI OG STÓRI
Sæl Ögmundur.
Fyrir ekki löngu síðan tók Morgunblaðið upp á því að birta
"fréttaskýringar" á forsíðu. Knappar í forminu og tilraunin hefði
getað orðið skemmtileg nýbreytni. Fersk eins og nýi
framkvæmdastjórinn í góðra vina hópi. Mér þótti Agnes Bragadóttir
brotlenda tilrauninni með "fréttaskýringu" um afdrif
auðlindamálsins á Alþingi og um álverskosningarnar í Hafnarfirði. Í
báðum "fréttaskýringunum" kom fram að blaðamanni Styrmis virtist
eitthvað uppsigað við Samfylkinguna. Var Össur Skarphéðinsson svo
af einhverjum dularfullum ástæðum, sem enn hafa ekki verið
opinberaðar, notaður til að berja á Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur.
Hinn fréttaskýrandi blaðamaður bað svo nýskeð heilagan góðan Guð að
hjálpa sér, ef vinstri flokkarnir kæmust í stjórn að loknum
kosningum, enda yrði þá uppnám í fjármálum ríkisins. Þetta gerist
í skjólinu hjá Agli Helgasyni. Ung kona, sem ég veit
hvorki haus né sporð á, gerði athugasemdir við orð blaðamannsins og
varð fyrir bragðið að þola stórkallalegar yfirlýsingar hans um að
hún mætti "sko hafa skoðun". Á útlensku er stundum sagt að
röksemdafærsla af þessu tagi sé "infantile". Ég hef nú
raunar beðið eftir því um hríð að Morgunblaðið bæði okkur
áskrifendur, lesendur, og áhugakonur um blaðamennsku afsökunar á
þessum "fréttaskýringunum". Kannske afsökunarbeiðnin sé í því
fólgin að birta ekki fleiri "fréttaskýringar" af því tagi
sem hér er vísað til. Heiðarleiki í blaðamennsku þýðir, eftir
bókinni, að menn sinna starfi sínu heilir og óskiptir og eru ekki
fulltrúar tiltekinna sjónarmiða.
Ef hætt er við að vinstri flokkarnir rústi fjárhag ríkisins þá ber
blaðamönnum vissulega að skrifa um það fréttaskýringu þar sem færð
eru rök fyrir því að það gæti gerst, eða að það gerist ekki. Það er
ekki nóg að ropa upp einhverjum klisjum sem ganga í morgunkaffi
innvígðra á Morgunblaðinu. Það var ekki það sem lagt var upp
með.
Bob Woodward eða Ólafur Stephensen gætu báðir hafa verið þeirrar
skoðunar að innrásin í Írak hafi verið nauðsynleg og
jafnvel réttlætanleg. Það er þeirra skoðun, en hlutverk þeirra sem
blaðamanna er annað. Hlutverk þeirra átti ekki að vera að vera
talsmenn innrásarhersins, þátttakendur í samkomulaginu sem gert var
í og eftir NATO fundinn í Prag. Hlutverk beggja er að upplýsa um
Íraksstríðið. Hlutverk Ólafs er líka að setja Íraksstríðið og
aðdraganda þess á dagskrá nú fyrir þessar kosningar svo almenningur
geti tekið afstöðu sem hann fékk ekki, af augljósum ástæðum, 2003.
Þannig er kerfið hugsað. Lýðræðiskerfið sem mönnum lá svo á að
tryggja með "Atlantshafstengslunum" sem svo voru nefnd haustið 2002
og þann vetur allan. Menn setja ekki Íraksstríðið á dagskrá fyrir
þessar kosningar með því að senda blaðamenn til að gera úttekt á
afleiðingunum, flóttamönnunum. Það þarf að fjalla um aðdragandann.
Annað er "infantile" svo vitnað sé til þess sem við lærðum
í MR. Þá fyrst verða menn sjálfs síns herrar. Heilir. Bob Woodward
reyndi til dæmis í bókinni Plan of Attack.
Stjórnmálaflokkar sem halda landsfundi sína stuttu fyrir kosningar
ættu að þurfa að sæta því að blaðamenn grandskoði ályktanir þeirra.
Að um þær séu til dæmis ritaðar fréttaskýringar. Lítill kafli, en
ákveðið orðaður, í kosningastefnuskrá Sjálfstæðisflokksins ætti í
ljósi þinglokanna í vor, og "fréttaskýringa" Morgunblaðsins um
afdrif "auðlindamálsins" svokallaða, að gefa "fréttaskýrendum"
upplagt tilefni til að endurmeta fyrri skrif sín. Liggur ekki
einmitt ágreiningur stjórnarflokkanna, eða ágreiningur
Sjálfstæðisflokksins við aðra flokka í þessari ályktun. Mér skilst
að svo sé.
Og hvað felst í orðum Davíðs Oddssonar, formanns bankastjórnar
Seðlabanka Íslands, í fjölmiðlum í fyrradag? Það er einnar messu
virði að taka eina alvöru fréttaskýringu um boðskap þann. Var ekki
seðlabankastjóri að segja, að íslenskir bankar gætu lent í
útlánatöpum færi allt á versta veg. Að vextir gætu hækkað erlendis,
gengi krónunnar og eignaverð hérlendis gæti lækkað, og ef þetta
gerðist allt á sama tíma þá gætu þeir sem mest skulda lent í
verulegum vandræðum. Hvernig má það vera að menn taka ekki mark á
Davíð Oddsyni í þessum efnum? Hann hefur undanfarið margsinnis
varað við því sem er að gerast í efnahagsmálum. Það væri óskandi að
fréttamiðlar kveiktu á því sem maðurinn er að segja. Mér sýnist
Davíð Oddsson, enn á ný, vera jafn heill í sínu nýja starfi og
æskilegt er að fréttamenn séu frá degis til dags. Jafn heill og
hann var í afstöðu sinni til stuðningsins við innrásina í Írak. Ég
deili ekki skoðun hans, fjarri því, en enginn getur sagt að hann
hafi farið í grafgötur og leynt skoðun sinni. Og ekki talaði hann
neina tæpitungu í málinu. Aðrir talsmenn ríkisstjórnarinnar völdu
sér það hlutskipti. Einhvern tíma hefði ekki þurft að egna menn til
að leggja við hlustir þegar Davíð Oddsson talaði. Af hverju hlusta
menn ekki þegar hann talar nú um efnahagsvanda? Er það af því að þá
þyrftu menn að brjótast út úr morgunverðarfrösunum og fara að
hugsa, endurmeta og lenda hugsanlega í frjálsu falli, og komast að
því að ríkisfjármálastefna VG er kannske íhaldssamari og minna
útgjaldahvetjandi, en annarra þegar grannt er skoðað? Eða er þetta
einhver miskilningur hjá mér Ögmundur? Ég er að vísu bara húsmóðir
í hlutastarfi utan heimils, og að hluta til í ólaunaðri vinnu, inni
á því, en ég hef ekki séð uppnámið í ríkisfjármálunum í tillögum
VG. Getur verið að það sé þess vegna sem menn skrifa ekki
fréttaskýringar um ríkisfjármálin, að það sé einfaldara og betra í
flokkspólitískum tilgangi að halda sig bara við frasana, sem svo
auðveldlega geta leitt menn inn á refilsstigu? Mér finnst Davíð
heill, en hinir ekki.
kv.
Ólína